Bipolair

• Manische periodes: je bent heel energiek en druk. Je hebt het gevoel dat je alles aankan. Je bent veel actiever en zelfverzekerder dan je gewend bent. Je doet dingen zonder er goed over na te denken en wordt sneller boos dan normaal.
• Depressieve periodes: je voelt je onzeker en somber. Je hebt weinig energie en alles kost je grote moeite. Je hebt het gevoel dat je waardeloos bent.

Bipolaire stoornis kenmerken

Tijdens de twee verschillende periodes heb je last van verschillende verschijnselen. De periodes kunnen weken tot maanden duren. Door je gedrag kun je in de problemen komen met je werk, je opleiding of met de mensen in je omgeving. Meestal beginnen de verschijnselen tussen je vijftiende en dertigste levensjaar. De kenmerken van de twee verschillende episodes lees je hieronder. 

Manische periode

Tijdens een manische periode voel je je: 

• Veel actiever en opgewekter.
• Snel boos als iets niet gaat zoals je wilt.
• Overdreven optimistisch.
• Lichamelijk fit en heel sterk.
• Gemakkelijk afgeleid en je wilt duizend dingen tegelijk doen.
• Nauwelijks moe. Je hebt weinig behoefte aan slaap.

Tijdens een manische periode doe je vaak dingen en neem je besluiten zonder daar goed over na te denken. Je neemt grote risico’s. Ook kun je dingen zien of horen die er niet zijn of dingen denken die niet kloppen. Je hebt dan een manische psychose.

Depressieve periode

Tijdens een depressieve periode voel je je: 

• Somber, moe en energieloos.
• Onzeker, je kunt geen beslissingen nemen.
• Vergeetachtig, je kunt je moeilijk concentreren.
• Nutteloos, je hebt geen belangstelling meer voor anderen, hobby’s of werk.
• Lichamelijk slecht, je kunt last hebben van pijnklachten of andere lichamelijke klachten.

Oorzaak bipolaire stoornis

Het is niet precies bekend hoe een bipolaire stoornis ontstaat. Wel zijn er een aantal zaken bekend die het risico dat je een bipolaire stoornis krijgt vergroten. 

• Erfelijkheid: als één van je ouders een bipolaire stoornis heeft, heb je als kind 10-20% kans dat je ook een bipolaire stoornis krijgt. De helft van de kinderen van een ouder met bipolaire stoornis krijgt last van stemmingsstoornissen, zoals depressiviteit.
• Als je meerdere keren last hebt gehad van depressies.
• Vrouwen met een depressie of psychose na de bevalling hebben een verhoogde kans op een bipolaire stoornis.
• Acute of langdurige stress lokt een bipolaire stoornis soms uit.
• Als je een bipolaire stoornis hebt, is het raadzaam om je alcohol- en drugsgebruik te verminderen of te stoppen. Dit verkleint de kans op manische en depressieve periodes.

Soorten bipolariteit

Er bestaan twee soorten bipolariteit. Bij het stellen van de diagnose wordt bekeken welke van de twee vormen je hebt. De twee soorten verschillen in heftigheid en intensiteit van de symptomen. 

Bipolaire stoornis type 1

Als je deze vorm hebt, heb je de volgende episodes meegemaakt: 

• Minimaal één manische periode.
• Eén of meer depressieve periodes.
• Uitsluitend manische periodes.

Bipolaire stoornis type 2

Bij deze vorm heb je uitsluitend periodes van depressie en hypomanie. Een hypomanie is een minder heftige vorm van een manische periode. Meestal heeft een hypomanie geen grote gevolgen voor je dagelijkse leven. Als je één keer een manische periode hebt meegemaakt, verandert je diagnose van type 2 naar type 1. Je blijft dan gevoelig om weer een manische periode mee te maken.

Richtlijn bipolaire stoornis

De laatste multidisciplinaire richtlijn voor bipolaire stoornissen komt uit 2015. Deze richtlijn geeft voor de behandelaren het proces weer van diagnose en behandeling. Het geeft algemene achtergrondinformatie over de kenmerken en de diagnostiek. Het is een uitgebreid document van meer dan 300 pagina’s. Als je zelf een bipolaire stoornis hebt, kun je de voor jou interessante hoofdstukken eens bekijken. Er staat bijvoorbeeld informatie in over medicatie en over de behandeling bij zwangerschap. 

Bipolaire stoornis behandeling

Het doel van de behandeling is het verminderen van de hoeveelheid en de intensiteit van de manische en depressieve periodes. Daarmee verminder je de medische, sociale en psychische gevolgen die tijdens deze episodes optreden. Er zijn drie verschillende fasen in de behandeling. 

• De acute behandeling van een manische of depressieve periode.
• Voortzetting van de behandeling om terugval te voorkomen.
• Een onderhoudende behandeling om het aantal depressieve en manische periodes te verminderen.

De behandeling wordt vrijwel altijd multidisciplinair uitgevoerd. Vaak wordt een naaste, zoals een partner of familielid, bij de behandeling betrokken.

Medicatie

Vaak wordt medicatie gebruikt om je stemming in evenwicht te houden. Welk medicijn voor jou het beste is, overleg je samen met je arts. Bij een depressieve periode krijg je soms antidepressiva voorgeschreven. Bij een manische depressie wordt vaak het medicijn lithium voorgeschreven. Lithium vermindert hevige stemmingswisselingen. 

Psycho-educatie

Bij psycho-educatie leer je hoe een bipolaire stoornis bij jou werkt. Je leert om de symptomen te herkennen. Daardoor krijg je meer inzicht in je eigen stoornis. Dat zorgt ervoor dat je beter met je klachten kunt omgaan. Vormen van psycho-educatie zijn onder andere: 

• Cognitieve therapie: hier leer je dat je stemming, gedachten en gedrag aan elkaar verbonden zijn. Je leert welke gedachten, stemming en gedrag bij een manische of depressieve periode horen. Zodat je deze op tijd kunt herkennen.
• Acceptance and Commitment Therapy (ACT): dit is een therapievorm die helpt om negatieve gevoelens te verminderen. Het is een praktische methode om te leren je bipolaire stoornis te accepteren.

Zelfmanagement

Onder zelfmanagement verstaan zorgverleners de manier waarop je met je bipolaire stoornis omgaat. Iedereen gaat anders om met zo’n stoornis. Soms met meer of minder succes. Bij een bipolaire stoornis is zelfmanagement belangrijk. Een hulpverlener kan van buiten namelijk niet altijd zien hoe jij je voelt. En ze kunnen ook je medicatie niet voor je innemen. Met behulp van een zorgprofessional kun je bekijken hoe het met jouw zelfmanagement staat. Vragen die daarbij aan bod komen zijn: 

• Wat weten jij en je naasten al over een bipolaire stoornis?
• Wanneer heb je last van je bipolaire stoornis? Bijvoorbeeld op je werk, thuis, bij je sportvereniging?
• Welke hulp heb je nodig van zorgprofessionals?
• Je gaat aan de slag met een signaleringsplan. Zodat je een eventuele volgende episode op tijd kunt herkennen en zo snel mogelijk kunt behandelen.
• Hoe ga je om met stress? Stress kan een episode uitlokken. Goed omgaan met stressvolle periodes kan het aantal episodes verminderen.