Slaapverlamming. Stel je voor: Je ligt in bed, je wordt wakker en wil je bewegen, maar dat lukt niet. Je bent je wel bewust van alles wat er om je heen gebeurt, maar je kunt zelf een paar minuten helemaal niks. Je hebt zelfs het gevoel alsof er iets of iemand bij je in de kamer is..

Het klinkt als het plot van een slechte horrorfilm, maar bij sommige mensen gebeurt dit soms echt. Deze mensen hebben last van slaapverlamming. Dit is een nog relatief onbekende aandoening. Het is niet gevaarlijk, maar kan wel veel stress en angst opleveren bij het slachtoffer¹. Als jij, of een dierbare, hier last van heeft zul je willen weten wat de oorzaak is. Ook vraag je je waarschijnlijk af of je er iets tegen kunt doen. We leggen het je hier uit.

Wat is slaapverlamming?

Slaapverlamming, of slaapparalyse, treedt op op het moment dat je in of uit je REM-slaap komt. Tijdens je REM-slaap ben je altijd tijdelijk ‘verlamd’. Deze spierverzwakking is nodig, om ervoor te zorgen dat je tijdens het dromen geen onverwachte bewegingen maakt. Normaal gesproken krijg je zodra je wakker wordt je normale spierkracht weer terug.

Als je last hebt van slaapverlamming is dit echter niet het geval². Je bent dan dus wel wakker en helder, maar kunt je niet bewegen. Dit is een behoorlijk enge ervaring. Ook ervaren mensen af en toe hallucinaties of hebben ze het gevoel dat er iets of iemand bij ze in de kamer is. Dit maakt de hele ervaring nóg beangstigender. Daarnaast hebben veel mensen last van een drukkend gevoel op hun borst tijdens de verlamming. Dit bemoeilijkt het ademen³. Als je erg bang bent, zal dit het hoogstwaarschijnlijk verergeren. 

Deze verlamming kan enkele seconden tot enkele minuten duren. In deze tijd kun je je lichaam niet bewegen, maar ademen en je ogen bewegen kun je wel ⁴. Je kunt jezelf niet wakker maken en kunt alleen maar wachten tot het voorbij gaat. Al eeuwen geleden werd dit fenomeen genoemd in de literatuur, hoewel het in die tijd vaak nog in verband werd gebracht met een paranormaal verschijnsel⁵. Hoeveel mensen last hebben van slaapparalyse is niet duidelijk. De schattingen lopen uiteen van 1,7% tot 40% van de populatie. De aandoening lijkt het meest voor te komen bij mensen van ongeveer 30 jaar ⁶. Sommige mensen hebben maar eens in de zoveel tijd een aanval, terwijl anderen om de dag verlamd wakker worden.

Wat is de oorzaak?

Er is geen duidelijke oorzaak van slaapparalyse. Het kan optreden tijdens twee fasen van het slapen. Ten eerste kan het gebeuren als je je REM-slaap ingaat. In dit geval heet het hypnagoge slaapverlamming. Ook kan het optreden als je juist uit de REM-slaap komt. Dan heet het hypnopompe slaapverlamming. Maar waarom het precies gebeurt is dus niet duidelijk.

Het wordt wel in verband gebracht met andere aandoeningen, zoals posttraumatische stressstoornis (PTSS), narcolepsie en angstaanvallen. Ook andere slaapstoornissen, extreme vermoeidheid en stress worden in verband gebracht met slaapparalyse⁷. Slaapverlamming kan echter ook bij iemand zonder andere aandoening voorkomen. 

Wat kun je doen tegen slaapverlamming?

Aangezien de precieze oorzaak niet bekend is, is er ook nog geen oplossing voor. En hoewel slaapverlamming erg stressvol en beangstigend kan zijn, is het niet daadwerkelijk gevaarlijk. Daarnaast is het vaak binnen enkele seconden weer over⁸. Als er een onderliggende oorzaak aan te wijzen is, zoals stress of een slaapstoornis, kan deze aandoening natuurlijk aangepakt worden.

Verder is een regelmatig slaappatroon, een gematigd gebruik van alcohol en cafeïne en voldoende lichaamsbeweging altijd aan te raden. Ook zou op je rug slapen de kans op slaapparalyse vergroten. Dit kun je dus beter proberen te vermijden⁹¹⁰.

Je kunt er dus niet direct zelf iets aan doen. Een gezonde leefstijl kan het beperken, maar dit geeft geen garantie. Als je er vaak last van hebt dan is het aan te raden om eens contact op te nemen met je huisarts. Deze kan een onderliggende aandoening uitsluiten. Heb je door de slaapverlamming veel last van stress of ben je bijvoorbeeld bang om te gaan slapen? Dan heb je misschien baat bij mentale ondersteuning. Cognitieve gedragstherapie kan helpen om angsten onder controle te krijgen.

Angstaanjagend, maar niet gevaarlijk

Als je slaapparalyse ervaart is dat vaak een ontzettend beangstigende ervaring. De paar seconden die je niet kunt bewegen, voelen vaak als uren. Helemaal als je het nog nooit eerder hebt meegemaakt, weet je niet wat je overkomt. Omdat je je wel bewust bent van je omgeving, maar niets kunt doen, kan het behoorlijk stressvol zijn.

Gelukkig is het verder niet gevaarlijk. Na enkele seconden, tot hooguit een paar minuten, kun je je weer bewegen en is het voorbij. Als je geluk hebt, hoef je het daarna nooit meer mee te maken. Komt het bij jou wel vaker voor? Dan is het aan te raden om het eens met een arts te bespreken. Deze kan een onderliggende oorzaak uitsluiten. Verder kan een gezonde leefstijl helpen om slaapverlamming te beperken. Sowieso is gezond leven natuurlijk altijd aan te raden. Verder kun je helaas niks doen tegen slaapverlamming. Als je weet dat het niet gevaarlijk is én dat het snel weer over is, zal de ervaring gelukkig al iets minder eng zijn.

Wat kan helpen tegen slaapverlamming

Slaapverlamming kan veel angst en stress veroorzaken. Op het moment dat je dit ervaart kan het daarom helpen om rustig te blijven. Probeer daarom rustig via je neus te blijven ademen en om niet te gaan hyperventileren. Blijf op deze manier rustig liggen totdat je weer kunt bewegen. 

Hoewel de oorzaak van slaapparalyse niet bewezen is zijn verschillende klachten in verband gebracht met slaapverlamming. Dat is het geval bij stress, slaapstoornissen, extreme vermoeidheid, angstaanvallen. Als Buteyko therapeut en leefstijlcoach ben ik bekend met deze aandoeningen die samen gaan met chronische hyperventilatie. Door chronische hyperventilatie te verhelpen kunnen de bovengenoemde klachten verdwijnen, of sterk verminderen. 

Buteyko therapie bij chronische hyperventilatie

De Buteyko therapie is bij uitstek geschikt om chronische hyperventilatie te verhelpen. Door dat te doen kun je klachten verminderen / verhelpen die in verband wordt gebracht met slaapverlamming. Het is zeker de moeit waard om deze therapie dan te proberen. De Buteyko therapie is ontwikkeld door een longarts en hier  kun je er meer over lezen.

Gerelateerde blogartikelen 

Slaapapneu door een ontregelde ademhaling
Centraal apneu
Diepe slaap en het verbeteren van je geheugen
Hyperventilatie test
Droom slaap
Powernap hoelang?
Veel gapen
Naakt slapen gezond

Bronnen

Over René, Je Buteyko ademtherapeut

René, Je Buteyko ademtherapeut

Jarenlang had ik last van ‘onverklaarbare’ gezondheidsklachten, die uiteindelijk wél verklaarbaar bleken te zijn: via de ademhaling! Sinds 2014 deel ik als Buteyko ademtherapeut hoe je moet ademen. Meer over mijn reis en opleidingen vind je op de ‘over mij’ pagina.

See author's posts